De complete gids voor anaalklieren klachten bij honden: oorzaken, behandeling en preventie

Veel honden likken regelmatig aan hun achterste of sleetje over de grond, en dat is niet alleen onhandig om te zien. Vaak wijst dit gedrag op problemen met de anaalklieren, een veelvoorkomende maar onderschatte klacht. Als je hond dit doet, is het slim om te weten wat eraan ten grondslag ligt en wat je eraan kunt doen.

In dit artikel leggen we helder uit wat anaalklieren precies zijn, hoe je de signalen van ontstekingen en verstoppingen herkent, en welke effectieve oplossingen en preventiemaatregelen je kunt inzetten om je hond weer comfortabel te maken. Je krijgt inzicht in drie belangrijke onderwerpen: de anatomie en functie van de klieren, de signalen en oorzaken van problemen, en praktische behandelings- en preventietips die echt helpen. Zo weet je precies wanneer je zelf kunt handelen en wanneer het tijd is om de dierenarts in te schakelen.

De anaalklieren liggen als twee klieren op de vier- en acht-uurpositie rond de anus en zijn ingekapseld in het perianale weefsel. Hun functie is het afscheiden van een sterk ruikende vloeistof die dient voor sociale signalering, territoriumafbakening en individuele herkenning. De secretie bestaat uit een complexe mengeling van vetzuren, feromonen en celresten.

Natuurlijke lediging tijdens defecatie

Tijdens normale ontlasting speelt de fecesdruk een rol bij de passieve compressie van de klieren. Een voldoende volume en de juiste consistentie van de ontlasting zorgen voor een automatische lozing van de klierinhoud. Als de ontlasting te zacht is, leidt dit tot onvoldoende compressie en ophoping van klierinhoud. Te harde, droge keutels veroorzaken juist een overmatige sfincter­spanning en blokkade van de klieren.

Vroegtijdige signalering voorkomt abcessen en chronische ontsteking. Ongeveer 10 tot 15 procent van alle honden ervaart incidenteel anaalklierproblematiek, bij bepaalde rassen kan dit oplopen tot 25 procent.

Overmatig likken van anus of staartgebied

Als je hond langer dan dertig keer per dag of meerdere keren per week aan zijn anus of de basis van zijn staart likt, kan dit wijzen op een probleem. Vaak is het gebied direct rond de anus rood en geïrriteerd.

‘Sleetje rijden’ en ander schuiven over de grond

Soms schuift de hond met zijn achterwerk over de vloer of het grasveld om jeuk te verlichten. Dit gedrag kan leiden tot beschadiging van de huid en het onderliggende weefsel.

Acute ontsteking: roodheid, zwelling, ruptuur met afscheiding

Bij een acute ontsteking is er roodheid en warmte rond de anus zichtbaar. Soms is een opgezette klierzwelling voelbaar als een harde bobbel. Bij een ruptuur kan er etterige of bloederige afscheiding optreden, wat gepaard gaat met pijn.

Chronische irritatie: langdurig likken zonder zichtbare tekenen

Soms is er een subtieler beeld zonder ernstige zwelling, maar met aanhoudend lik- en bijtgedrag. Dit kan op lange termijn leiden tot littekens en hyperpigmentatie.

De verstopping en ontsteking ontstaan vaak door een complexe interactie van voeding, stoelgang en klierfysiologie.

Abnormale stoelgangsconsistentie

Te zachte ontlasting ontstaat vaak door een vezel- en vochttekort in het dieet, waardoor er onvoldoende druk op de klieren komt. Dit wordt in verband gebracht met commercieel droogvoer dat lage hoeveelheden ruwe celstof bevat. Aan de andere kant kan te harde ontlasting veroorzaakt worden door een overmatige vezel- of mineraalconcentratie in het dieet, wat leidt tot sfincterspanning die de klierlediging belemmert. Dit effect kan versterkt worden bij plotselinge wisselingen van voeding.

Commerciële voedingstrends met minder stoelgangsvolume

Hondenvoeding met een hoge concentratie eiwitten en vetten per brokje resulteert in kleine, compacte keutels. Diëten met een lage vezelinhoud, zoals bij premium droogvoer, verhogen de kans op anaalklierklachten zelfs tot het dubbele. Een vezelrijk dieet, zoals Medpets Farm Food HE, kan het recidiefpercentage met 35 procent verlagen.

Veranderingen in kliersecretie en sfincterspanning

Ontstekingsreacties zorgen voor een verhoogde viscositeit van de afscheiding, die poederachtig of kleverig kan worden. Daarnaast verhinderen spiertonuswijzigingen, zoals pijn of spasmen, de natuurlijke lediging van de klieren. Hormonale schommelingen of neurologische aandoeningen kunnen hierbij een bijkomende factor zijn.

Een tijdige, professionele evaluatie is belangrijk om complicaties te voorkomen.

Klinische inspectie en palpatie van anaalklieren

De dierenarts voert een visuele controle uit op roodheid, asymmetrie of een abnormale gangbelijning rond de anus. Manuele palpatie gebeurt met zachte druk op de vier- en acht-uurpositie om de inhoud van de klieren te controleren. Daarbij wordt ook gelet op pijnreacties die aanleiding kunnen geven tot verder onderzoek.

Differentiatie met andere perianale aandoeningen

Andere mogelijke oorzaken van klachten zijn tumoren, aambeien, fistels en huidinfecties. Bij onduidelijke klachten zijn cytologie, biopten of echografisch onderzoek noodzakelijk.

Belang van tijdige diagnose bij infectiegevaar

Zonder behandeling ontwikkelt 60 procent van de acute ontstekingen zich tot abcesvorming. Er bestaat ook een risico op sepsis bij perforatie of maag-darmtranslocatie van bacteriën.

Handmatige expressie van de anaalklieren

Veiligheid en techniek zijn essentieel. Het gebruik van handschoenen en glijmiddel is aan te raden, en er moet milde druk worden uitgeoefend langs de laterale wand van de klier. Comfort van de hond en het minimaliseren van stress zijn belangrijk. Door deze handmatige expressie maandelijks toe te passen, kan het aantal recidieven met 40 procent afnemen. Succes wordt gemeten aan het afvloeien van vloeibare tot licht viskeuze afscheiding zonder pijnsignalen.

Veterinaire interventies bij infectie

Na uitdrukking kan de klier worden gespoeld met desinfectans, zoals een chloorhexidineoplossing. Lokale antibioticumzalf wordt gebruikt voor een hoge concentratie in het klierkanaal. Bij tekenen van cellulitis of abcesvorming zijn systemische antibiotica nodig.

Dieet- en stoelgangmanagement

Bij te zachte ontlasting is het verstandig over te stappen naar vezelbevorderende voeding, zoals Farm Food HE of Anicura FibrePlus. De dosering wordt aangepast aan het lichaamsgewicht en kan worden aangevuld met psylliumschilfers. Bij te harde ontlasting is een goede balans in fermenterende en niet-fermenterende vezels belangrijk, evenals extra vochtinname. Regelmatige toevoeging van pre- en probiotica ondersteunt de darmflora. Wisselingen in het dieet moeten geleidelijk plaatsvinden over een periode van zeven tot veertien dagen, waarbij de consistentie van de ontlasting goed wordt geobserveerd en indien nodig aangepast.

Regelmatige controle en zo nodig manuele expressie

Eigenaren kunnen getraind worden in een veilige expressietechniek via korte workshops of video-instructies. Maandelijkse zelfcontrole vermindert de kans op recidieven en helpt vroege verstopping te detecteren.

Selectie van voeding en supplementen ter ondersteuning van gezonde stoelgang

Het is aan te raden om diëten te kiezen met 4 tot 6 procent ruwe celstof en pre- en probioticaformuleringen. Specifieke aanvullingen zoals psyllium, pompoen of lijnzaad kunnen ook worden overwogen.

Rol van lichaamsbeweging in natuurlijke klierlediging

Dagelijkse wandelingen en spel stimuleren de darmmotiliteit. Daarnaast verbeteren spiercontracties rond de anus de passieve klierlediging.

Klierverwijdering als laatste redmiddel en mogelijke nadelen

Dit is een definitieve oplossing voor recidiverende klachten na mislukte conservatieve behandeling. Het verlies van geurmarkering kan het sociale gedrag van de hond beïnvloeden.

Risico’s op incontinentie en herstelproces

Bij bilaterale klierverwijdering is er een kans van tien procent op faecale incontinentie. De postoperatieve zorg omvat pijnstilling, het zorgen voor zachte ontlasting en controle op infectie.

Advies: chirurgie pas na uitputting van niet-invasieve opties

Er wordt geadviseerd om minimaal drie tot zes maanden een gecombineerde aanpak van dieet, expressie en medicatie te volgen. Het inwinnen van een tweede opinie en overleg met een specialist is belangrijk voor een weloverwogen besluitvorming.

In dit artikel hebben we duidelijk gemaakt wat anaalklieren zijn en waarom ze belangrijk zijn voor je hond. We zagen hoe ze normaal gesproken vanzelf legen bij het poepen, maar dat problemen ontstaan wanneer de stoelgang te zacht of juist te hard is. Herken je signalen zoals overmatig likken, sleetje rijden of roodheid rond de anus? Dan is er mogelijk sprake van anaalklierklachten.

De oorzaken zijn vaak terug te voeren op voeding, stoelgangsconsistentie en veranderingen in kliersecretie. Tijdige diagnose door een dierenarts is cruciaal om complicaties zoals ontstekingen of abcessen te voorkomen. Behandelingen variëren van handmatige expressie tot medische interventies en dieet-aanpassingen. Preventie richt zich op regelmatig controleren, juiste voeding en lichaamsbeweging.

Kijk goed naar je hond en reageer zodra je de eerste klachten ziet. Zorg voor een vezelrijk dieet en een gezonde stoelgang, want dat voorkomt veel problemen. Bij terugkerende klachten is het verstandig om professioneel advies in te winnen. Met regelmatige monitoring en de juiste aanpak help je je hond comfortabel en gezond te houden. Zo voorkom je langdurige ongemakken en blijf je alert op de signalen van anaalklierproblemen.