Hoe je tandsteen bij oudere honden voorkomt en behandelt: risico’s en aanpak

Meer dan 85% van alle honden krijgt ooit te maken met gebitsproblemen – en bij oudere honden is dat risico nog veel groter. Tandsteen groeit vaak ongemerkt, maar kan al snel leiden tot pijn, infecties en zelfs ernstige gezondheidsproblemen die je hond flink kunnen treffen.

In dit artikel ontdek je hoe je tandsteen bij je senior hond op tijd herkent en aanpakt, zodat je ongemak en gevaarlijke complicaties voorkomt. We nemen je mee langs de opbouw van het hondengebit, de oorzaken en gevolgen van tandsteen, professionele behandelingen en vooral ook praktische tips voor thuis, zodat jij het gebit van je oudere hond effectief kunt verzorgen. Zo voorkom je niet alleen pijn, maar draag je ook bij aan een betere algemene gezondheid en levenskwaliteit van je trouwe viervoeter.

1.1 Overzicht van tandsoorten en aantallen

Een volwassen hond heeft in totaal 42 tanden, bestaande uit 12 snijtanden, 4 hoektanden, 16 premolaren en 10 kiezen. Deze tanden zijn verdeeld over de boven- en onderkaak, waarbij elke kaakhelft zes snijtanden, twee hoektanden, acht premolaren en vijf kiezen bevat. Het onderscheid tussen premolaren en kiezen is dat premolaren voornamelijk dienen om voedsel te scheuren, terwijl kiezen worden gebruikt om het voedsel te malen.

1.2 Functie van elke tandsoort

De snijtanden zijn bedoeld om voer te knippen en af te bijten, wat essentieel is bij het aanpassen van de bijtgrootte. De hoektanden zijn belangrijk voor het vasthouden en scheuren van vlees en bot, wat cruciaal is voor het carnivore gedrag van honden. Premolaren en kiezen vervullen de functie van het vermalen en vermorzelen van voedsel, waarbij de kauwkracht over de volledige kiezenrij wordt verspreid.

1.3 Carnivore kenmerken en hun rol in gebitshygiëne

De scherpe hoektanden en de holle kiezenrij zorgen voor een zelfreinigend effect tijdens het kauwen. Daarnaast remmen de smalle tandoppervlakken en de hoekstand van de tanden de opbouw van plaque in vergelijking met de platte kiezen van omnivoren. Ook de kaakbewegingen en de bijtkracht dragen bij aan het verminderen van voedselresten tussen de tanden.

2.1 Van plak naar tandsteen: stappen in het proces

Ochtendplak is een zacht laagje bacteriën en speekselresten dat al na enkele uren ontstaat. Door mineralisatie, waarbij calcium en fosfaat uit het speeksel de plak verhardt, verandert deze binnen 24 tot 72 uur in tandsteen. Dit proces begint meestal op de veelgebruikte kiezen en langs de tandvleesrand.

2.2 Ontwikkeling van gingivitis naar periodontitis

Gingivitis uit zich door rood en gezwollen tandvlees als gevolg van een bacteriële ontsteking. Wanneer deze ontsteking verergert, worden het verbindweefsel en het kaakbot aangetast, wat kan leiden tot blootliggende wortels en losraken van tanden. Uit een studie van Utrecht uit 2024 blijkt dat er bij honden ouder dan acht jaar 35% meer botverlies optreedt.

2.3 Rol van leeftijd en bijkomende factoren

Bij oudere honden versnellen verminderde speekselstroom en slapper kauwgedrag de opbouw van plaque. Daarnaast kunnen speelkauwtrauma’s of het kauwen op harde voorwerpen leiden tot tandbeschadigingen en extra plakophoping. Ook verandert de samenstelling van speeksel met de leeftijd, waardoor de natuurlijke reiniging afneemt.

3.1 Lokale gevolgen: losse en rotte tanden, pijn en eetproblemen

Losse tanden en wortelresten kunnen ervoor zorgen dat de hond alleen nog aan één zijde wil bijten en hard voer weigert. Pijn veroorzaakt klachten zoals kwijlen, minder spelen met kauwspeeltjes en een verminderde eetlust. Eigenaren merken vaak gedragsveranderingen, waaronder toegenomen prikkelbaarheid.

3.2 Systemische risico’s: bacteriëmie en algemene gezondheid

Bacteriën uit geïnfecteerd tandvlees kunnen via de bloedbaan in andere organen terechtkomen. Dit verhoogt het risico op onder andere endocarditis, een ontsteking van de hartkleppen, en schade aan de nieren en lever. Volgens een publicatie van NCBI uit 2022 ontwikkelt 30% van de honden met ernstige parodontitis binnen zes maanden bacteriëmie.

3.3 Psychologische impact en welzijn van de hond

Chronische pijn leidt bij honden tot stress, minder sociaal contact en een lagere bewegingsdrang. Dit uit zich in een afname van speelsessies en een verminderde interesse in wandelingen. Daarnaast is het terugtrekken, minder kwispelen en verminderde interactie met de omgeving een teken van verminderd welzijn.

4.1 Waarom narcose noodzakelijk is voor een grondige reiniging

Een volledig onderzoek van wortels en kiezen kan alleen plaatsvinden wanneer de hond stil ligt, wat onmogelijk is bij een wakker dier. Diepe reiniging onder de tandvleesrand vereist het gebruik van scherpe instrumenten, wat niet veilig is bij beweging. De WSAVA-richtlijnen geven aan dat narcose en monitoring noodzakelijk zijn om de hart- en longfunctie te beschermen.

4.2 Preoperatieve voorbereiding en risicovermindering

Voorafgaand aan de behandeling wordt bloedonderzoek gedaan om de nier- en leverfunctie, glucose en elektrolyten te controleren. Het nuchterbeleid houdt in dat de hond 8 tot 12 uur geen voedsel krijgt en 2 tot 4 uur geen water om braken tijdens de narcose te voorkomen. Tevens wordt de medicatie beoordeeld en aangepast, vooral bij het gebruik van bloedverdunners en sedativa bij bestaande aandoeningen.

4.3 Behandelstappen: reinigen, extractie, polijsten

De gebitsbehandeling bestaat uit het ultrasoon verwijderen van tandsteen op zowel de kroon als het worteloppervlak. Onherstelbare tanden met weinig botondersteuning worden geëxtraheerd. Tot slot wordt het gebit gepolijst om het glazuur glad te maken en toekomstige plaque-aanhechting te verminderen.

4.4 Nazorg en controle na de behandeling

Na de behandeling krijgt de hond pijnstilling toegediend, zoals NSAID’s of opioïden, afgestemd op het gewicht en de nierstatus. Het dieet wordt aangepast naar een zacht voedselpatroon gedurende zeven tot tien dagen, waarbij harde kauwbotten vermeden moeten worden. Na twee tot vier weken vindt een follow-up plaats om de genezing en mondgezondheid te controleren.

5.1 Thuisverzorging: tandenpoetsen met hondentandpasta

Het is aanbevolen om dagelijks tot vijfmaal per week de tanden van de hond te poetsen in korte sessies van één tot twee minuten. Daarbij gebruik je specifieke hondentandpasta’s die enzymen of polyfosfaten bevatten en veterinair zijn goedgekeurd. De poetsbeweging moet haaks langs de tandvleesrand worden uitgevoerd, waarbij elke tandzijde kort wordt benaderd.

5.2 Kauwspeelgoed en dental treats als mechanische plaque-removers

Rubberen of nylon kauwspeeltjes met ribbels masseren het tandvlees en verwijderen plak. Dental sticks hebben een abrasieve structuur en bevatten chelerende mineralen die helpen bij het verminderen van plaque. Het is belangrijk om het kauwgedrag te corrigeren door alternatieven te bieden voor harde botten.

5.3 Gespecialiseerde dieetvoeding tegen tandsteen

Tandsteen wordt ook bestreden met grote, knapperige brokjes die als een soort ‘scaler’ werken tijdens het kauwen. Deze brokjes bevatten toevoegingen zoals polyfosfaten en chelerende zouten die de binding van calcium remmen. Klinische studies, waaronder die van Royal Canin Dental uit 2024, ondersteunen het effect van deze voeding.

5.4 Regelmatige controle bij de dierenarts

Senior honden dienen halfjaarlijks of jaarlijks een mondinspectie te ondergaan. Hierbij wordt gescreend op vroege tekenen van gingivitis, wordt de pocketdiepte gemeten en bij twijfel worden röntgenfoto’s gemaakt. Vroege verwijzing naar een professionele reiniging is aan te raden bij oplopende scores.

6.1 Voedingsaanpassing bij ontbrekende tanden

Wanneer tanden ontbreken, is het verstandig over te stappen op zachte of natte voeding, omdat brokjes problemen kunnen voorkomen bij kiezenverlies. De consistentie en grootte van het voer moet worden aangepast om het slikken te vergemakkelijken. Eventueel kan brok worden bevochtigd of wordt gebruik gemaakt van pasteuze voeding.

6.2 Veilige speelomgeving om trauma te beperken

Het vermijden van stokken, stenen en harde kauwbotten is belangrijk, omdat deze tandbreuk kunnen veroorzaken. In plaats daarvan kunnen zachte kauwspeeltjes en educatieve puzzels worden gebruikt om mentale stimulatie te bieden. Toezicht tijdens het spel is noodzakelijk om ruw gedrag te beperken.

6.3 Gedragstraining en gewenning aan gebitsverzorging

Positieve bekrachtiging met traktaties en beloningen na het poetsen of tijdens controles helpt de hond om gebitsverzorging te accepteren. De gewenning verloopt stapsgewijs, beginnend met het optillen van de lip, gevolgd door aanraking van het tandvlees en daarna het daadwerkelijke poetsen. Een consistent schema en korte beloningen verhogen de acceptatie.

7.1 Gebruik nooit menselijke tandpasta of borstels

Menselijke tandpasta bevat fluoride en zoetstoffen zoals xylitol, die toxisch zijn voor honden. Daarnaast kunnen stevige tandenborstels voor mensen het tandvlees en glazuur van honden beschadigen.

7.2 Overzicht van kosten en toegankelijkheid van professionele zorg

De gemiddelde kosten voor een gebitsreiniging bij een senior hond liggen tussen de €200 en €400, exclusief eventuele extracties. Het is belangrijk transparant te zijn over extra kosten voor anesthesie, monitoring en röntgenfoto’s. Door de grote vraag kunnen wachttijden lang zijn, dus vroeg boeken voorkomt uitstel.

7.3 Wanneer wél direct de dierenarts bezoeken

De dierenarts moet direct worden geraadpleegd bij ernstige pijnsignalen zoals aanhoudend kauwen aan één zijde of gegrom bij aanraking. Ook zwellingen of abcessen in het kaakgebied en bloed in speeksel zijn redenen voor spoed. Koorts of lethargie in combinatie met mondklachten vormen eveneens een alarmteken.

Met dit overzicht ben je toegerust om tandsteen bij je oudere hond vroeg te herkennen en effectief aan te pakken. In de conclusie zetten we de belangrijkste stappen kort op een rij.

We hebben gezien dat het volwassen hondengebit met zijn scherpe snijtanden, hoektanden en kiezen een belangrijk mechanisme heeft om voedsel te verwerken en zichzelf deels schoon te houden. Toch ontstaat bij senior honden gemakkelijk tandsteen doordat de natuurlijke reiniging afneemt en de speekselsamenstelling verandert. Het proces van zachte plak naar hardnekkig tandsteen leidt vaak tot ontstekingen, die zonder behandeling kunnen doorslaan naar ernstig botverlies, losse tanden en pijnlijke eetproblemen. Dit heeft niet alleen lokale gevolgen, maar kan ook bacteriën via de bloedbaan verspreiden en zo tot hart-, lever- of nierschade leiden.

Daarom is het cruciaal om tandsteen tijdig op te merken en aan te pakken. Professionele gebitsreiniging onder narcose blijft de beste manier om tandsteen grondig te verwijderen, zeker bij oudere honden waarbij de anesthesierisico’s goed moeten worden beoordeeld en gemanaged. Daarnaast helpt dagelijks tandenpoetsen, passend kauwspeelgoed en gespecialiseerde voeding om nieuwe plaque en tandsteen te voorkomen. Let ook op praktische zaken zoals veilige speeltjes, zachte voeding bij ontbrekende tanden en het stapsgewijs wennen van de hond aan gebitsverzorging.

Kortom: door regelmatige controle, professionele behandeling wanneer nodig én consequente thuisverzorging voorkom je pijn, infecties en ernstige gezondheidsproblemen bij je oudere hond. Twijfel je of merk je dat je hond eetproblemen, pijn of gedragsveranderingen vertoont? Raadpleeg dan altijd direct een dierenarts. Zo zorg je ervoor dat je trouwe viervoeter ook op oudere leeftijd gezond en gelukkig blijft, met een gebit waarop hij kan vertrouwen.

Blijf alert en zorg goed voor dat gebit – het maakt echt een wereld van verschil voor het welzijn van je hond.