Wat zijn anaalklieren bij honden en wat is hun functie?

Veel honden trekken met hun achterwerk over de grond of verspreiden ineens een opvallende, sterke geur. Dit zogenoemde 'scooting' kan een teken zijn dat de anaalklieren van je hond niet goed functioneren. Hoewel het misschien een ongemakkelijke boodschap is, is het belangrijk om deze signalen serieus te nemen en te begrijpen wat er precies speelt.

In dit artikel leggen we uit wat anaalklieren precies zijn, waar ze zitten en waarom ze een sterke, pasta-achtige afscheiding produceren. Je krijgt helder inzicht in de anatomie en functie van deze klieren, welke klachten kunnen ontstaan, en hoe je deze kunt herkennen. Daarnaast bespreken we hoe dierenartsen een diagnose stellen, welke behandelingen mogelijk zijn, en welke preventieve stappen je kunt nemen om je hond comfortabel en gezond te houden.

Met deze kennis ben je straks beter voorbereid om je hond te helpen wanneer anaalklierproblemen opduiken. Van het herkennen van symptomen tot concrete tips voor behandeling en preventie – we begeleiden je stap voor stap. Zo voorkom je ongemak en zorg je ervoor dat jouw viervoeter zich weer fijn voelt.

Anatomische ligging tussen de interne en externe kringspier

Anaalklieren zijn twee zakjes ingebed in de anale wand, precies tussen de interne en externe sluitspier. Ze liggen op de vier- en achtuurpositie rondom de anus. Door deze ligging vult het klierkanaal zich passief tijdens de ontlasting, wanneer de ontlasting tegen de klierwand drukt.

Aantal en vorm van de klieren bij honden

De meeste honden hebben twee anaalklieren, elk ongeveer zo groot als een erwt of kleine olijf. Hun gevormde reservoir (de sac) is peervormig, met een smal afvoerkanaal dat uitmondt net onder de anushuid. De klieren variëren licht in grootte per ras en individu.

Onvolledig begrip van de biologische functie

Hoewel we weten dat anaalklieren geurige afscheiding produceren, blijft hun precieze rol in de hondengedragswetenschap deels onduidelijk. Expert Mark de Vries wijst erop dat de exacte receptoren en de impact van individuele feromoonvariaties nog onderwerp zijn van vervolgonderzoek.

Nu je weet waar de klieren zitten, bekijken we wat ze precies produceren.

Pasta-achtige, sterk geurige vloeistof

Het anaalkliersecreet is een rijke, pasta-achtige substantie met een penetrante geur. Chemisch bevat het vetzuren, eiwitten en geurstoffen die buitengewoon krachtig zijn.

Feromonen en hun rol in communicatie en markering

In deze pasta bevinden zich feromonen: signaalmoleculen die honden gebruiken om elkaar informatie te geven over identiteit, voortplantingsstatus en territorium. Het is een stille vorm van hondencommunicatie die voorbijgaat aan lijfelijk gedrag.

Passieve lediging bij ontlasting versus actieve spuitwerking onder stress

Normaal komt het secreet vrij passief tijdens de ontlasting. Onder stress of angst kunnen honden echter actief afvuren: ze “spuiten” de vloeistof richting omstanders of oppervlakken. Dit verdedigings- of signaalmechanisme is minder goed begrepen, maar komt in de praktijk voor.

Verstopping of ontsteking kan leiden tot duidelijke klachten.

Bacteriële infecties in de anaalklier kunnen zwelling en pusvorming veroorzaken doordat slechte hygiëne of een verzwakt immuunsysteem bacteriën vrije hand geeft. Onbehandeld leidt dit tot abcessen waarbij een dikwandige, pijnlijke zwelling ontstaat. Daarnaast kunnen goedaardige of kwaadaardige tumoren in- of uitgroeien vanuit de kliertissue, waarbij leeftijd en genetische aanleg een rol spelen. Tumorgroei blokkeert het afvoerkanaal of vormt abnormale verbindingen (fistels) met omliggend weefsel. Ook worminfecties of graszaden kunnen zich in of rond de klier ophopen, omdat parasieten migreren via het darmkanaal en graszaden bij wild spelen binnen kunnen dringen. De ontstane irritatie en zwelling verstoppen dan de klieruitgang.

Dieetproblemen met te zachte, dunne ontlasting oefenen onvoldoende druk uit om de klieren passief te ledigen, wat kan ontstaan door ruwvoer, allergieën of medicatie die diarree veroorzaken. Chronisch zachte ontlasting leidt zo tot opeenhoping van secreet en impactie. Kleine rassen zoals Chihuahua’s, Poedels en Teckels hebben relatief smallere klierkanalen door fokkerij en anatomische proporties, wat het risico op blokkades vergroot. Bij deze rassen komt impactie tot drie keer vaker voor dan bij grote honden.

Deze oorzaken leiden tot herkenbare symptomen bij je hond.

Honden die last hebben van anaalklierproblemen schuren met hun achterwerk over de vloer of likken voortdurend de anale regio. Deze jeuk en druk in de klieren lokken dit ontwijkende gedrag uit. Herhaald scooten en krabben zijn het eerste alarmsignaal. Geïmpacteerd of geïnfecteerd secreet veroorzaakt irritatie, huidontsteking en een penetrante visachtige geur door bacteriegroei en accumulatie van afvalproducten in de klier. Controleer daarom op rode, geïrriteerde plekken en noteer stankniveaus.

Abcessen of fistels kunnen open wonden, korsten of roodheid veroorzaken omdat chronische ontsteking het omliggende weefsel weg eet. Zwelling voelt warm en pijnlijk aan bij aanraking; raadpleeg dan direct een dierenarts. In ernstige gevallen kunnen systemische infecties koorts en lusteloosheid veroorzaken. Honden vertonen angstig gedrag of agressie bij aanraking door pijn en algemeen ziek-zijn. Meet de lichaamstemperatuur en observeer eetlust en energie.

Vervolgstap is het stellen van een betrouwbare diagnose.

De dierenarts onderzoekt de anus visueel en voelt met handschoenen de sac om directe palpatie te doen, waarmee vulling, drukpijn en afscheiding worden gemeten. Dit is een eenvoudige, snelle methode die in de eerste lijn standaard is. Bij terugkerende of ongewone klachten zijn aanvullende testen zoals biopsie of echografisch onderzoek nodig om inzicht te krijgen in de weefselstructuur en tumoren of chronische ontsteking uit te sluiten. Een echo duurt enkele minuten; een biopsie vereist lokale verdoving. Halfjaarlijkse of jaarlijkse controles helpen verergering te voorkomen door vroege detectie van complicaties zoals abcessen. Plan daarom gewone dierenartsbezoeken inclusief anaalklierinspectie.

Na diagnose volgt de keuze uit behandelopties.

De dierenarts kan de hond zittend of staand vastleggen en voorzichtig druk uitoefenen op de klierzak om opgehoopt secreet direct te verwijderen. Dit gebeurt op de vier- en achtuurpositie per klierral, waarbij foutieve techniek het risico op mucosacchelirritatie verhoogt. Bij bacteriële infecties schrijft de dierenarts een antibioticakuur voor, vaak gecombineerd met ontstekingsremmers (NSAID’s) die ontsteking remmen en ziekteverwekkers elimineren. Het is belangrijk de doseringsinstructies strikt te volgen om terugkeer van de infectie te voorkomen.

In ernstige gevallen kan operatieve verwijdering van één of beide anaalklieren (sacculectomie) nodig zijn. Dit gebeurt onder algehele anesthesie en het herstel duurt 2 tot 4 weken. Deskundig uitgevoerd is de kans op incontinentie minimaal, met een incidentie van ongeveer 3% volgens het Merck Veterinary Manual.

Naast behandeling kun je ook preventief veel doen.

Een vezelrijk dieet met minstens 10% oplosbare vezels en probiotica verbetert de darmconsistentie, waardoor stevige brokken de juiste druk uitoefenen voor passieve lediging van de anaalklieren. Introduceer psylliumvezels of commerciële high-fiber voeding geleidelijk om dit te bereiken. Natuurlijk ondersteunde supplementen zoals Chinese kruiden Poria cocos en Atractylodes versterken de darmgezondheid; onderzoek toont aan dat combinatie met vezels het aantal terugkerende problemen met 55% vermindert. Gebruik deze kruiden volgens dosering onder begeleiding van een voedingsspecialist.

Milieubeheer helpt eveneens: houd grasvelden en struiken gesnoeid en voorkom speelmateriaal met losse delen om te voorkomen dat graszaden of steentjes vast komen te zitten. Controleer na wandelingen de vacht en pootjes op ingekapselde zaden. Voer wekelijks zelfonderzoek uit om zwelling of geurverandering op te merken. Vroege opsporing voorkomt ernstiger complicaties. Plan bij twijfel direct een kort consult bij de dierenarts en voorkom uitstelgedrag.

Veel baasjes hebben vragen of horen tegenstrijdige verhalen.

Sommige mensen denken dat elk scootingprobleem altijd duidt op anaalklieren, maar ook worminfecties, huidirritatie of allergieën kunnen dit gedrag veroorzaken. Het is daarom belangrijk een ontlastingstest te laten doen en de huidtextuur te controleren om onderscheid te maken.

Veel eigenaren proberen de klieren zelf uit te drukken omdat het kosten bespaart, maar een onjuiste techniek kan pijn, irritatie of zelfs perforatie veroorzaken. Het is daarom altijd beter om naar een dierenarts of getrainde verzorgende te verwijzen.

Sommigen twijfelen aan de noodzaak van anaalklieren omdat de precieze functie nog niet volledig begrepen wordt. Onbegrip kan leiden tot het nalaten van preventie, maar ook zonder volledige functionele kennis zijn complicaties te vermijden door goed onderhoud.

Professionele hulp is echt noodzakelijk bij herhaaldelijk scooting, zichtbare zwelling of tekenen van pijn. Chronische impactie verhoogt het risico op abcessen en systemische infectie. Maak daarom binnen 24 tot 48 uur een afspraak bij ernstigere symptomen.

In deze blog hebben we de belangrijkste feiten over anaalklieren bij honden besproken. Je weet nu dat deze kleine klieren tussen de interne en externe sluitspier zitten en een geurige, pasta-achtige afscheiding produceren die een rol speelt in hondencommunicatie en territoriumgedrag. Problemen zoals ontstekingen en verstoppingen ontstaan vaak door infecties, tumoren, parasieten, zacht ontlastingsdieet of rasgevoeligheid. Signalen die je niet mag negeren zijn scooting, overmatig likken, roodheid en zwellingen rond de anus. De dierenarts speelt een cruciale rol in een juiste diagnose via lichamelijk onderzoek en aanvullende tests. Behandelingen variëren van handmatige lediging tot medicatie en in ernstige gevallen chirurgische verwijdering.

Het allerbelangrijkste advies is om anaalklierproblemen vroegtijdig te herkennen en nooit zelf aan de klieren te pulken. Onjuist handelen kan de situatie verergeren en pijn veroorzaken. Schakel bij klachten altijd een dierenarts in die de juiste behandeling kan bieden en de gezondheid van je hond kan waarborgen. Preventie door een vezelrijk dieet, natuurlijke supplementen en regelmatige controle helpt problemen te voorkomen en het welzijn van je hond te behouden.

Bij bobiotics.nl combineren we onze kennis van natuurlijke ondersteuning met de expertise van gespecialiseerde dierenartsen. Zo helpen we je niet alleen bij het aanpakken van anaalklierproblemen, maar ondersteunen we ook de algemene gezondheid en het comfort van je trouwe viervoeter. Met deze kennis en onze steun ben je klaar om goed voor je hond te zorgen en mogelijke problemen tijdig aan te pakken.